Heb je weleens mensen zien improviseren in het theater? Goede improvisators lijken wel telepathisch.
A: ‘Hebben we elkaar niet al eens eerder ontmoet?’
B: ‘Ja, was dat niet op de schietvereniging?’
A: ‘Nee, daar doe ik niet aan mee.’
B: ‘Oh, neem me niet kwalijk.’
A: ‘Van school!’
B: ‘Natuurlijk! Ik zat in de eerste klas en jij in de hoogste.’
A: ‘Van de Grift!’
B: ‘De Jong!’
A: ‘Na al die jaren!’
B: ‘Hoe bedoel je, na al die jaren? Het lijkt pas gisteren dat je me iedere lunchpauze in elkaar sloeg.’
A: ‘Ach, nou ja… kinderen zijn nu eenmaal kinderen. Was jij dat die we ondersteboven uit het raam lieten hangen?’
B: ‘En lieten vallen.’
A: ‘Ik zie dat je nog steeds een beugel hebt.’
Alles lijkt van tevoren afgesproken. Dat komt omdat ze heel bewust aanwezig zijn in het hier en nu en daadwerkelijk aangaan wat er gebeurt. Iets wat we als ‘normale’ mensen maar moeilijk voor elkaar lijken te krijgen. Wat een improvisator doet lijkt wel bovennatuurlijk. En dat is nu precies zo fantastisch aan improvisatie: je lijkt ineens in contact te staan met mogelijkheden zonder einde.
Iedereen improviseert
We improviseren zelf eigenlijk ook de hele tijd. Of je nu probeert uit te vogelen wat je baby precies wilt, een gesprekje aanknoopt met iemand in de trein, of gaat koken zonder recept. Het leven is eigenlijk improviseren. Denk even aan een moment dat alles precies volgens plan verliep. Precies. Er zijn altijd wel dingen die maken dat we op het moment wat moeten aanpassen, wat moeten bijstellen en soms spontaan iets nieuws moeten bedenken: een onverwacht belletje, een computer die ermee stopt, een toevallige ontmoeting.
Improvisatoren hebben geleerd om het onverwachte te verwachten om er vervolgens bewust en intentioneel op te kunnen reageren met aandacht en voorstellingsvermogen. Dat is onbevangenheid. En dit ligt ten grondslag aan ons vermogen om samen spelenderwijs tot bloei te komen, het goede leven te leren leven en een nieuwe wereld te ontdekken.
Theaterimprovisatie gaat terug tot de eerste vormen van theater zonder script. Het alledaagse leven diende als inspiratie én als podium voor improvisatie. Door de jaren heen heeft improvisatie zich op allerlei manieren ontwikkeld. Ik ben het in de loop van de afgelopen jaren steeds meer gaan zien als een levenskunst en wijsheidstraditie.
Wat levert dat op?
Wat levert improvisatie uit het theater dan allemaal op?
Van trainers die improvisatie toepassen in allerlei organisaties en bedrijven hoor ik het volgende terug: met improvisatie ontwikkel je aandacht en verbinding, non-verbale communicatie, creativiteit en co-creatie, spontaniteit, intuïtie en vertrouwen. Improvisatie verbetert de kwaliteit van je eigen leven, dat van je team of organisatie. Met improvisatie cultiveer je ontwikkeling en innovatie, een betere samenwerking en effectiviteit.
Improvisatiedocenten geven aan dat ze werken met dokters, loodgieters, bankiers, serveersters, studenten en onderwijzers. Het is geschikt voor iedereen, van elke leeftijd, met wat voor achtergrond of opleidingsniveau. En zoveel mensen zien door middel van improvisatie hun angst voor tekort als sneeuw voor de zon verdwijnen. Ze komen in beweging, letterlijk, fysiek. Ze gaan daadwerkelijk wat doen in plaats van erover praten. Improvisatie is concreet, recht in je gezicht, je kunt niet meer vluchten of jezelf censureren. Je komt altijd tevoorschijn.
In onderzoek en literatuur wordt improvisatie beschreven als een proces waarbij het product het proces is. Een proces waarbij je leert dienen en naar de ander toe te spelen – je bent nooit zelf de held. Je oefent beschikbaarheid, bevrijd van je angsten, vooropgezette ideeën, ingestudeerde gebaren, woorden of clichés. Er ontstaat ruimte voor oorspronkelijke ideeën en echte emoties. Je leert fouten maken, luisteren, vertrouwen op het moment en plezier maken. Je ontwikkelt zelfvertrouwen, je durft meer te doen, andere ideeën te omarmen en omgaan met onverwachte situaties.
Deelnemers van een beginnerscursus improvisatie geven het volgende terug over hoe improvisatie doorwerkt in hun dagelijks leven: Fabian besluit plots even hard te blijven fietsen als de persoon die hem inhaalt. Jessica moet een persoon interviewen en volgt de impuls uit haar benen en stapt op een vreemde man af. Peter besluit een gesprek bewust niet voor te bereiden. An voelt zich genaaid en besluit toch nog terug te fietsen gewoon omdat het kan. Nienke voelt zich geconfronteerd met de de moeite die ze heeft om ergens blanco in te stappen. Bij Tim wordt alle creativiteit in zijn werk ontnomen en vindt in improvisatie weer wat ruimte. Simon wordt geraakt door de complimenten die hij krijgt na afloop van zijn improvisatieles. Renate heeft het fouten-maken-mag gevoel overgenomen. Iris vindt het nu veel makkelijker om in het dagelijks leven te improviseren. Lotte doet na jaren weer eens iets leuks buiten werk om en merkt ik wil zingen, dansen, ik wil meer!
Goed nieuws!
Ik ben enthousiast over improvisatie en ik denk dat het ook geweldig goed nieuws voor jou is. Het is goed nieuws voor hoe we leren samenleven met elkaar. Het is goed nieuws voor hoe we samen een nieuwe wereld kunnen ontdekken. En hoe ontwikkel je dan die improvisatie mindset en skillset? Hoe gaan improvisators dan eigenlijk precies te werk? Dat heeft alles te maken met de volgende zeven spelregels:
- Speelt met aandacht: ontwikkel aandacht voor jezelf en je omgeving. Laat je onderbreken of houd juist je aandacht vast. Luister naar je leven.
- Dien het verhaal: leer je verhaal kennen en je rol daarin spelen om vervolgens een scène te gaan schoppen waar je dan ook komt en met wie je dan ook bent.
- Blijf trouw aan je karakter: ontdek hoe je kunt leven uit één stuk. In al je rollen en relaties in woorden en daden tot op het niveau van je hart.
- Accepteer het aanbod: ga het avontuur aan, stop met negeren en begin te accepteren wat zich aandient in je leven en bouw erop voort.
- Laat de ander stralen: probeer niet zelf de held te spelen, maar vertrouw je toe aan elkaar en speel samen de sterren van de hemel. Maak het mooi!
- Durf te falen: je hebt het nog nooit gedaan, dus ik denk dat je het wel kan. Faal alles uit het leven, ga met volle overgave en vast vertrouwen de mist in.
- Doe eens gek: zet de wereld op z’n kop en doe eens gek: oefen geduld en wees blij, zelfs nu, hoe dan ook.
Wil je hiermee aan de slag? Kijk op m’n aanbod pagina en/of laat het me weten via mark@improvtheworld.nl!
