Je zit samen met een groep midden op zee in een zeilboot. Plots worden jullie overvallen door een gigantische storm. Alle hens aan dek, letterlijk, alle handen zijn nodig. Dit is niet het moment om in je eentje de held te gaan spelen. Het gaat er nu niet om wie de touwtjes in handen heeft, wie aan het roer staat, als iedereen maar volop in actie komt. Alleen zo voorkom je dat je aan lager wal raakt.
Zo is het met improvisatie en zo is het in het leven. Het is niet belangrijk of jij het goed doet of goed bent als speler, maar of we als groep lekker aan het spelen zijn. Met andere woorden: of je je medespeler(s) een mooie tijd aan het bezorgen bent. Het doel is namelijk zó te spelen, dat ook de ander zijn of haar ideeën, impulsen en gevoelens kan uitspelen.
Improviseren betekent niet de held willen spelen, maar samen leren spelen. Dat is waar de vijfde spelregel (zie voor de eerdere vier de andere blogs) over gaat: laat de ander stralen.
Als je dit vertaalt naar onze wereld dan zijn er tal van toepassingen te bedenken: hoe verhouden mensen met verschillende politieke of religieuze ideeën zich tot elkaar? Laten ze elkaar stralen? Hoe gaan we om met mensen van een andere kleur? Lukt het ons om waardevolle en duurzame vriendschappen vorm te geven? Hoe gaan we om met de mensen aan de grenzen van ons land op zoek naar een veilig thuis? En hoe stellen we ons op in deze coronatijd ten opzichten van anderen om ons heen? Kortom: hoe gaan we überhaupt om met de ‘ander’ in alle aspecten van ons samenleven?
De toneelvloer is, net als het echte leven, een plek waar plots een storm kan toeslaan. Je weet niet meer wat te doen of wat te zeggen. In één klap worden zekerheden onder je voeten weggeslagen. Op die momenten heb je het nodig dat je medespelers, buren of vrienden in actie komen en je de hand reiken. Het is hoe dan ook, waar dan ook improviseren geblazen.
Wil je een improvisatie laten slagen, dan is het noodzakelijk dat je elkaar honderd procent steunt. Wat er dan ook fout gaat, de kunst is om dit allemaal te accepteren. Spelers moeten ervan op aan kunnen dat wanneer ze niet weten hoe verder te gaan, er een medespeler komt om te helpen. Wanneer je hier niet op kunt vertrouwen, slaat alles dood.
Zonder vertrouwen is het niet alleen eng om te spelen, maar ook om te leven. Je hebt elkaar nodig om te kunnen stralen. Dit vraagt alles van jou en alles van de ander. Je bent minder bang om in het diepe te springen als je weet dat er reddingsboeien zijn. Je kunt een mooi idee pas uitwerken tot een scène als er anderen zijn die mee willen spelen. Leven doe je niet alleen. Sterker nog: het is dé weg tot ware vreugde en geluk (zie de onderstaande TedTalk)
Maar hoe doe je dat dan samen leven? In mijn zoektocht naar een moderne levenskunst voor iedereen kan en mag deze vijfde spelregel natuurlijk niet ontbreken. Dus ben ik de afgelopen weken begonnen om me opnieuw te verdiepen in allerhande vormen van toegepaste improvisatie, gedegen wegen van reflectie en bronnen van beproefde inspiratie om ons verder te helpen.
De komende weken ga ik hiermee door om zodoende weer nieuw materiaal te ontwikkelen voor de workshops, lezingen, trainingen, coaching en persoonlijke begeleiding die ik op een goed moment weer wil gaan aanbieden.
Hieronder een voorproefje van wat ik zoal lees en bestudeer op dit moment. Een eerste verkenning.
Vormen van toegepaste improvisatie
In Applied Improvisation verdiep ik me in een veelkleurige verzameling voorbeelden van toegepaste improvisatie die veerkracht, verbinding en samenwerking weet te faciliteren. Ik hoop nieuwe ideeën op te doen uit deze praktijkverhalen. Anthony Frost en Ralph Yarrow wijden een heel hoofdstuk aan het samen spelen in hun standaardwerk Improvisation in Drama, Theatre and Performance, daar zit meer dan genoeg materiaal in om te verwerken en toe te passen buiten het theater. Ook Patricia Madson staat stil in haar boek Improv Wisdom bij het zorgen voor elkaar, denk aan: de ander uit de verf laten komen, of bijstaan wanneer nodig, de controle delen en jezelf durven geven of luisteren alsof je leven ervan afhangt. Clayton Drinko laat vanuit zijn wetenschappelijke onderzoek in Theatrical Improvisation, Consciousness and Cognition zien hoe improvisatie (in de lijn van Viola Spolin) je daadwerkelijk helpt om jezelf te vinden en empathie te ontwikkelen naar anderen toe. Het standaardwerk van Eric Berne Games People Play legt uit hoe transactionele analyse werkt in onze verhoudingen tot elkaar (als kind, volwassene of ouder). Berne biedt ons zeer behulpzame inzichten en ideeën om beter samen te leren spelen en leven. En tot slot lees ik Experiencing Risk, Spontaneity and Improvisation in Organizational Change over hoe improvisatie ons kan helpen om beter samen te werken in wat voor werk, team, organisatie of context dan ook.
Gedegen wegen van reflectie
Ik ben heel enthousiast over deze veelkleurige wegen om samen tot gedegen reflectie te komen. Keith Sawyer is dé man die ons de creatieve kracht van samenwerking gaat laten zien en hoe we al improviserend tot innovatieve wegen vooruit kunnen komen. Ik heb veel gehad aan mijn oude professor Marianne Moyaert en haar insteek om tot een gastvrije en vruchtbare dialoog te komen met anderen. Ik ga haar werk met veel plezier opnieuw bestuderen. Edwin Friedman heeft misschien wel een van de meest belangrijke leiderschapsboeken geschreven. Dit boek mag je niet missen als je wilt groeien in zelfkennis en zelfbeheersing om integer vooruitgang te boeken met elkaar. Sherry Turkle heeft al meerdere boeken geschreven over menselijke interactie in onze digitale tijd, leuk om deze er bij te pakken om te ontdekken wat zij ons kan leren over de ander laten stralen door de kracht van een goed gesprek. Ik volg al geruime tijd met veel interesse het On Being project van Krista Tippett dit boek van haar is een prachtige weerslag van de wijsheid die ze door de jaren heen heeft verzameld door een ontzettend veelkleurig gezelschap van gasten tevoorschijn te luisteren en te laten stralen. De afgelopen tijd ben ik steeds meer fan geworden van Richard Sennett (door zijn The Corrosion of Character en meer recent Building and Dwelling). Ik ben benieuwd wat hij ons kan leren de rituelen, opbrengsten en politiek van samenwerking.
Bronnen van beproefde inspiratie
En tot slot duik ik natuurlijk ook weer in een veelkleurig palet van beproefde bronnen van inspiratie uit diverse hoeken. Door mijn toewijding aan Aikido de afgelopen anderhalf jaar kan het niet anders dan dat ik me hebt verdiept in de filosofie van Morihei Ueshiba achter deze krijgskunst op zoek naar een weg richting harmonie en vrede in de wereld. Ik zie ernaar uit om het recente werk van Jonathan Sacks (een van de meest wijze mensen van onze tijd) te gaan bestuderen op zoek naar een gemeenschappelijk goed in onze gepolariseerde tijd. Al jaren laaf ik me aan de gedichten en vele citaten van Rainer Maria Rilke die mijn pad steeds kruisen, het is de hoogste tijd om zijn brieven eens te lezen. Zijn brieven waren een manier om anderen te laten stralen, waaronder een jonge dichter die hij helpt om waarachtig de wereld aan te gaan met liefde. Deze liefde is ook het onderwerp in het veelgeprezen boek van Prins Ghazi bin Muhammad waarin hij onderzoekt hoe we de liefde moeten begrijpen vanuit de Quran. Van Raimon Panikkar hoop ik te leren wat de Indiase filosofie ons aan inspiratie kan bieden over de dynamiek van ons bestaan waarin we elkaar over en weer laten stralen. En Barbara Brown Taylor waardeer ik vanuit mijn eigen christelijke traditie als een begenadigd spreker en auteur, haar zoektocht en ontdekking van een heilige jaloezie heeft me geprikkeld en uitgenodigd om me te laten verwonderen door mensen die weer andere wegen bewandelen dan de mijne.
Dus genoeg om weer te onderzoeken en verwerken. Hopelijk versta ik straks weer iets meer de kunst om niet zelf de held te spelen, maar me toe te vertrouwen aan anderen en samen de sterren van de hemel te spelen. Ik deel graag op termijn mijn inzichten en ideeën weer met je op wat voor manier dan ook. Heb je interesse? Laat het me weten. Voor nu: maak er wat moois van!
Heb je tips, suggesties of ideeën, laat het me weten en mail me op mark@improvtheworld.nl.
