Twee weken geleden schreef Olaf Tempelman in de Volkskrant over hoe we als mensen, die gewend zijn aan zekerheid, nu worden geconfronteerd – in deze coronatijd – met acute onzekerheid en hoe psychologisch ingrijpend dat is. We schieten in een kramp. Het Outbreak Management Team hanteert daarom ‘improviseren’ inmiddels als een soort onofficiële filosofie, een weg van voortschrijdend inzicht. Hoe de toekomst uit zal pakken, dat weten we gewoon niet.
Ik ben er steeds meer van overtuigd dat we een nieuwe weg vooruit nodig hebben en dat dit de weg van improvisatie is. De komende periode ga ik weer aan de slag met de volgende spelregel: accepteer het aanbod. Ik neem de tijd en de ruimte om me te bezinnen op vormen van toegepaste improvisatie, wegen van gedegen reflectie en bronnen van beproefde inspiratie.
Mijn grote frustratie met onze tijd is het schijnbare onvermogen om het leven en de wereld daadwerkelijk duurzaam met wijsheid en geheel aan te gaan. In plaats daarvan zie ik mijzelf en anderen om me heen vastlopen, stil komen te staan en het leven een beetje uitzitten.
De enige manier om vooruit te komen is door het hier en nu daadwerkelijk aan te gaan. Om te beginnen aan dat wat onbegonnen werk lijkt.
Black lives matter
Ik keek de misselijkmakende video van de moord op George Floyd en kon mijn ogen niet geloven. Hoe is het mogelijk? De zoveelste na Breonna Taylor, Ahmaud Arbery en velen anderen. En dit is al jarenlang gaande, zoals Will Smith zei: ‘it isn’t getting worse, it’s getting filmed.’
We zien de grote gevolgen van een land en een wereld die ongelijkheid en de honger naar rechtvaardigheid niet daadwerkelijk zijn aangegaan. Hoe moeilijk het is om met heel het hart te accepteren en omarmen dat #blacklivesmatter. De gevolgen van jarenlange onderdrukking zitten als een infectie in het bloed van ons sociale bewustzijn en komen nu zwerend naar boven. De pijn is ontzettend groot.
Ik ben dankbaar voor al die mensen die al improviserend de situatie aangaan. En met alle gevolgen van dien toch met wijsheid en creativiteit zoeken naar nieuwe constructieve wegen vooruit.
Op zoek naar een leven 3.0
Ik heb in mijn eigen leven ervaren hoe pijnlijk en destructief het kan zijn als we het leven niet werkelijk aangaan. Zeker als we de moeilijke zaken die zich aandienen: de pijn, de worsteling, de gebrokenheid negeren en aan de kant of vooruit schuiven. Het leven gaat weliswaar door, maar blijft tegelijkertijd ergens steken – en dat steekt.
Op het moment ga ik door een proces van diepere bewustwording.
De afgelopen weken heb ik me grondig verdiept in de eerdere twee spelregels (dien het verhaal en blijf trouw aan je karakter). Deze werken toe naar de huidige spelregel. Ze bieden als het ware een vloertje en informeren ons accepteren, namelijk: in het licht van welk verhaal en vanuit welk karakter (welke rol en hoe speel je deze integer).
Na het leren accepteren zal ik me gaan verdiepen in de volgende twee spelregels die het accepteren verder kleur geven: laat de ander stralen en durf te falen. Dus ons accepteren is 1) gericht op de ander en 2) nodigt uit om dat wat onbegonnen zonder angst, ofwel: onbevangen, aan te gaan.
De allereerste spelregel (speel met aandacht) en de allerlaatste (doe eens gek) maken deze levenskunst compleet door je in eerste instantie stil te zetten bij wat er nu is en je vervolgens uit te nodigen om te bewegen richting wat zou kunnen zijn.
De kern is dus het accepteren van dat wat zich nu aandient. Dit is de centrale sleutel van deze levenskunst. We hebben echter allemaal de neiging om te blokkeren: we negeren en gaan niet in op wat zich aandient. De kunst is om te leren je bewust te worden van wat er van binnen en van buiten gebeurt, om dit daarna te accepteren zodat je er vervolgens op door kunt bouwen. Alleen zo kun je wat moois maken van je leven en toeleven naar daadwerkelijke verandering en duurzame vernieuwing. Alleen zo breng je jezelf tot bloei en de wereld tot haar bestemming.
Voor mij betekende dit dat ik me ineens pijnlijk bewust werd van de onmogelijkheid van mijn leven. Ik leef mijn leven over de rug van anderen en deze wereld. Wat ik heb en gebruik, wat ik consumeer en doe kan niet bestaan zonder dat ik daarvoor ergens ‘vijf slaven’ heb rondlopen en de wereld langzaam (of snel) uitgeput raakt. Ergens wordt de prijs voor mijn leven betaald, maar ik leef in de illusie dat ik er zelf eerlijk voor werk. Reductionisme en fragmentatie maken dat er duivelse systemen zijn ontstaan die volledig haaks staan op een holistisch bestaan.
Als ik werkelijk wil toewerken naar een vernieuwde wereld dan moet ik ten minste zelf ergens beginnen. En op termijn misschien daarmee weer inspireren en anderen uitnodigen om een eigen weg te vinden van creatieve verbetering.
Ik kwam tot de volgende conclusie: ik wil zelf de prijs betalen voor mijn eigen bestaan.
Ik ervaar een diepe onvrede om nu maar gewoon weer werk op te pakken om dingen te kunnen kopen en een leven (en levensstandaard) te kunnen genieten waar in wezen ergens anders een prijs voor wordt betaald. Ik twijfel zelfs over het hele concept: werken om geld te verdienen. Ik wil dat mijn ‘werk’ mijn zoektocht naar wijsheid en levenskunst ten diepste en zonodig vrijuit gedeeld kan worden met de wereld om me heen. Tegelijkertijd moet ik samen met mijn gezin duurzaam en integer kunnen blijven wonen, eten, bidden, slapen, spelen, leren en voor elkaar en anderen kunnen blijven zorgen.
Het beeld dat zo langzaam in mijn gedachten verschijnt lijkt onbegonnen werk. We zouden kleiner moeten gaan wonen, duurzaam en ecologisch moeten leren leven, zelfvoorzienend met het land in ons bestaan moeten voorzien, in verbondenheid en relatie met de samenleving. En om mijn eigen credo te leven, voel ik me uitgenodigd om dit onbegonnen werk onbevangen aan te gaan.
Als ik werkelijk gehoor wil geven aan de oproep tot liefde en compassie (inherent aan vrijwel elke levenskunst) dan moet ik allereerst zelf de prijs leren betalen voor mijn eigen bestaan en dit integer en verantwoordelijk doen richting de gehele wereld om zo toe te kunnen leven naar een geheelde wereld. Het moet tastbaar worden, wil het überhaupt geloofwaardig en aantrekkelijk kunnen zijn.
Ik nam een eerste stap en schreef een boer aan:
‘Inez en ik zijn op zoek naar nieuwe manieren van wonen, leven, werken en geloven en het liefst zouden we dit zo dicht mogelijk bij en met de natuur doen, duurzaam, autarkisch, circulair, energie-neutraal, klein, los van destructieve en manipulatieve systemen, maar wel betekenisvol verbonden aan mensen, handen, harten, levens en de wereld. Ik ben nu alweer geruime tijd bezig met ‘improv the world’ op zoek naar daadwerkelijke verandering en duurzame vernieuwing. Een moderne levenskunst van improvisatie, reflectie en inspiratie die mensen tot bloei kan brengen en de wereld tot haar bestemming. Ik vind mijn leven in de stad niet ‘mooi’, eerder een ‘Egypte’: ik leef over de rug van anderen en de wereld. Mijn goede gedrag als christen voelt betekenisloos als het niet werkelijk holistisch en liefdevol is (in breedste zin) en ons hele leven gaat bestrijken. Ik wil leren zelf de prijs te betalen voor mijn eigen bestaan. Ik zou heel graag van jou (en je collega’s en vrienden) leren als het gaat over leven met het land en van de wind. En al die dingen waarvan ik nog niet eens weet dat ik ze niet weet.’
Dit is slechts het allereerste begin. Ons projectplan voor een leven 3.0 hebben we gisteren in de steigers gezet. Nu is het blijven bewegen en bezinnen en met bezieling vooruit. Wil je nog wat meer horen of heb je tips, ideeën, suggesties, vragen of opmerkingen? Mail me even.
Onze eigen ‘levenskunst’ loopt in ieder geval samen op met mijn eigen groeiende onderzoek.
Vormen van toegepaste improvisatie
Zo duik ik weer in een aantal van mijn favoriete boeken over improvisatie. Ditmaal op zoek naar vormen om tot accepteren in plaats van blokkeren te komen. Hoe kun je het leven nu werkelijk aan leren gaan in plaats van uitzitten? Ik verwacht een hoop te leren van het alom bekende principe: ‘ja, en’ en welke lessen Kelly Leonard, van de bekende Second City, daarover geleerd heeft. Uiteraard wil ik horen van Berthold Gunster, een meester in het omdenken van situaties, problemen en vragen, zijn methode van omdenken is in wezen een vorm van ‘overaccepteren’. Robert Poynton is een interessante man die een groot deel van zijn tijd off-grid op een berg in Spanje doorbrengt en alles in het leven als een aanbod ziet om mee te improviseren. Hoe hij dat doet ga ik verder onderzoeken. Ik ben niet voor niks een denker en wil, naast dat ik een hoop ga doen de komende weken, ook de filosofie van improvisatie, zoals beschreven door Gary Peters, verder uitdiepen aan de hand van denkers als Benjamin, Heidegger, Kant, Derrida, Levinas, Nietzsche en Deleuze. En tot slot verwacht ik dat Kat Koppet en Katie Goodman een hoop interessante spelvormen zullen bieden om ons in beweging te krijgen.
Wegen van gedegen reflectie
Als we eenmaal goed in beweging zijn gekomen, komen er natuurlijk allemaal vragen op: moet je altijd maar alles accepteren? Wat houdt dat eigenlijk in? Wat bedoelde je eigenlijk met ‘overaccepteren’? Is het niet allemaal wat te makkelijk? Stel dat er nu echt wat op het spel staat, ga je dan ook vrolijk improviseren?
Ik heb – vind ik zelf – een hele boeiende selectie gemaakt om ons te helpen verder te bezinnen op ons improviseren. Otto Scharmer van MIT leert ons dat improviseren een manier is om te bewegen vanuit je bron en de toekomst die zich aandient. Alleen zo kun je tot daadwerkelijke verandering en nieuwe wegen vooruit komen. En als je werkelijk de samenleving wilt veranderen (of je dit nu vanuit christelijke overtuigingen doet of anderszins) dan moet je dat doen van binnenuit en tegelijkertijd onderscheidend, zou de socioloog James Hunter toevoegen. De filosoof Joep Dohmen is een nieuwe persoonlijke favoriet. Zijn schrijven over levenskunst is inspirerend en aanstekelijk en hij verkent nieuwe vormen van autonomie en authenticiteit in ons improviseren in een wereld die op drift is. Natuurlijk moest ik ook vroeg of laat Play gaan lezen van Stuart Brown, de enige weg vooruit is spelenderwijs. Byung-Chul Han laat in ieder geval zien dat onze huidige manier van leven doodvermoeiend is. Wat we nodig hebben, volgens Nassim Taleb is antifragility, voorbij aan veerkracht en een robuust bestaan, mogen we juist goed leren gedijen bij onzekerheid, weerstand en vallen en opstaan, met andere woorden: improvisatie.
Bronnen van beproefde inspiratie
In elke improvisatie doorloop je dezelfde cirkel: je neemt iets waar, je accepteert het als een gegeven (of beter nog: een geschenk, maar dat leg ik nog wel uit), je omarmt het niet-weten-wat-te-doen, de ruimte die even ontstaat vult zich met mogelijkheden van wat er allemaal kan, je maakt een keuze en verbindt er een actie aan: je zet een eerstvolgende stap.
De ruimte die je laat bestaan, waar mogelijkheden zich (opnieuw) kunnen aandienen, dat is waar inspiratie omhoog komt. Otto Scharmer noemt dit precensing, waar je verbindt maakt met je source. En dat heb je nodig, want zonder inspiratie geen improvisatie. Voor deze spelregel duik ik opnieuw in wat beproefde bronnen van inspiratie waar miljoenen mensen uit putten om hun leven(skunt) mee vorm te geven. Ik ben benieuwd wat ik allemaal aan inspiratie en bezieling mag opdoen van Asad Tarsin, Tish Warren, Jonathan Sacks en de Dalai Lama en ook uit bronnen als de Bhagavad Gita en de humanistische filosofische school van Alain de Botton.
Wat is de paperclip in jouw leven?
Waarom eigenlijk die paperclip? ‘A paperclip can be a wondrous thing’, aldus Macgyver. Ken je die nog? Die wist met een simpele paperclip (en wat kauwgom en ducktape) uit de meest hachelijke situaties te komen. Hij accepteerde dat eenvoudige stukje ijzerdraad als het materiaal dat hij voorhanden had, wist er op door te bouwen en daarmee zijn verhaal een nieuwe creatieve draai te geven.
Ook in jouw leven (van binnen en van buiten) ligt meer dan genoeg materiaal om mee te spelen, te werken en te leven. Dus ga het avontuur aan, stop met negeren en begin te accepteren wat zich aandient in je leven en bouw erop voort.
Maak er wat moois van, zoek naar daadwerkelijke verandering en duurzame vernieuwing. Help jezelf tot bloei en de wereld tot haar bestemming te komen.
Heb je tips, suggesties of ideeën, laat het me weten en mail me op mark@improvtheworld.nl.
